Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki

Trąbki Wielkie - a droga do POLSKOŚCI...

Trąbki Wielkie - to wieś znajdująca się w powiecie gdańskim, województwie pomorskim. Niegdyś przebiegała przez nią droga kupców (via mercatorum), która łączyła ją z drogą królewską (via regia), biegnącą w kierunku Gdańska i portu morskiego. Nazwa wsi wywodzi się od nazwy rodowej "Trąbka" lub od nazwy topograficznej powstałej od nazwy pospolitej "trąby" (trzciny). Istnieją też niepotwierdzone w źródłach hipotezy łączące nazwę wsi z instrumentem stacji pocztowej, postojem pielgrzymek lub z osiedleniem ludności, z którym silnie związany był sygnał dźwiękowy. Na kartach historii wieś wystapiła po raz pierwszy w 1236r. - kiedy to książę pomorski Świętopełek nadał wiosce przywilej - zwolnienie od pobierania kar sądowych.

Wioska posiada starożytne tradycje osadnicze, poświadczone prze liczne znaleziska archeologiczne (m.in. nagolennik brązowy pozyskany w 1888r., czy skrzynka datowana na okres wczesnej epoki żelaza, w której w 1878r. znaleziono kilka szpil wykonanych z brązu). W latach 1995-1996 odnaleziono relikty osady ludności kultury wielbarskiej z okresu rzymskiego.

Dzieje wsi nierozłącznie związane są z dziejami zakonu benedyktynów, cestersów, krzyżackiego wójtostwa tczewskiego z siedzibą w Sobowidzu, starostwa sobowidzkiego, urzędu domeny w Sobowidzu i ostatecznie Wolnego Miasta Gdańska. Dzieje wsi to też fragment historii pomorskiej walki o religię katolicką, polski język, polską oświatę i wychowanie, polską tożsamość narodową - z tej przyczyny przez lata nazywana była ona "gniazdem Polaków".

Walka o polską tożsamośc miała nierozerwalny związek z religią katolicką, kulturą oraz sztuką sakralną - i osobami pełniącymi funkcję kolejnych proboszczów parafii. Lata 1739-1740 przyniosły mieszkańcom wsi ufundowaną świątynię (prawdopodobnie powstałą na wcześniejszej - zniszczonej czy nawet spalonej w czasie wojny północnej) - kościół parafialny (ufundowany przez Jaśnie Wielmożną Panią Konstancję Czapską - Wojewodzinę Pomorską) pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Ze świątynią tą związane są osoby proboszczów, którzy zapisali się w historii jako obrońcy polskości.

Ksiądz Paweł Jan Antoni Latoszewicz był autorem kroniki parafialnej zwanej diariuszemi oraz budowniczym przytułku dla starców i ubogich, który posiadał "Ustawę dla szpitala ubogich przy rzymsko-katolickim kościele parafialnym w Trąbkach Wielkich" (obecny budynek przy ulicy Gdańskiej 4).

Kolejnym z nich był ksiądz Szczepan Popiołkowski, który w 1865r. wydał modlitewnik do śpiewania różańca, czynnie udzielał się w polskim ruchu wyborczym, pełnił funkcję inspektora szkół ludowych. Był założycielem i póżniejszym prezesem Towarzystwa Ludowego "Nadzieja" w Ełganowie, które budziło polską świadomość narodową (1892r.). Zmarł 1 grudnia 1894r. - jego ciało spoczywa przy kościele parafialnym. Jego śmierć była niepowetowaną stratą dla polskiej ludności w Trabkach Wielkich

Jego następca - ksiądz Jerzy Lange - był aktywnym członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu - funkcję proboszcza pełnił do 25 maja 1906r. To za jego posługi w parafialnym kościele odbywały się aż trzy msze polskie i jedna niemiecka.

W 1772r. - I robiór Polski spowodował włączenie Pomorza Gdańskiego do państwa pruskiego, a od 1773 do nowej prowincji nazywanej Prusy Zachodnie. Początek XIX wieku to na Pomorzu Gdańskim okres wojen napoleońskich - w 1806 roku mieszkańcy wsi byli świadkami potyczki zbrojnej w okolicy Ełganowa, która miała miejsce między pruskimi a polskimi kawalerzystami z francuskiego oddziału. W trwającym konflikcie prusko-francuskim udział brali również mieszkańcy Trabek Wielkich - choć nie ma we wsi żadnego miejsca pamięci związanego z tymi wydarzeniami.

Przed wybuchem I wojny światowej, w 1905r. w Trabkach Wielkich założono Towarzystwo Ludowe, którym kierował mieszkaniec wsi Franciszek Preuss, wspomagał go sekretarz Wiktor Orlikowski. Do głównych zadań Towarzystwa należało rozbudzanie w ludności polskiej świadomości narodowej. Po zakończeniu I wojny światowej 11 listopada 1918r. i podpisaniu Traktatu Wersalskiego - Trąbki Wielkie stały się na mocy zapisów częścią Wolnego Miasta Gdańska. Zmiany te - nieodpowiadające polskiej ludności, zamieszkującej od wieków na ziemi gdańskiej - przyniosły zwoływanie zebrań, wieców agitacyjnych i protestacyjnych organizowanych przez mieszkańców Trąbke Wielkich i miejscowości z jej najbliższej okolicy optujących aktywnie za przyłączeniem do Polski. Jedno z takich zebrań odbyło się w niedzielę 13 lipca 1919r. w lokalu prezesa Towarzystwa Ludowego kołodzieja Franciszka Preussa - wtedy to zaplanowano założenie oddziału Polskiego Stronnictwa Ludowego. Aktywnie dążono do przeprowadzenia spisu miejscowej ludności polskiej, które to dane miały niezawodnie posłużyć komisji wyznaczającej granice polsko-niemieckie, jako argument za przyłączeniem Trąbek Wielkich i okolicznych miejscowości do Polski. Członkowie musieli też stoczyć walkę z proboszczem, który zaprzestał odprawiać msze w języku polskim i który prowadził antypolskie wystąpienia w kościele, germanizując polskich parafian. 

Wydarzenia związane z okresem XX-lecia międzywojennego i latami II wojny światowej przyniosły wiele wybitnych osób, które bardzo czesto heroicznie zapisały się na kartach historii wsi w walce o polskoć. Byli to, m.in. nauczyciele: Kunegunda Pawłowska (nauczycielka Macierzy Szkolnej, osadzona w więzieniu w Pruszczu, potem w więzieniu gdańskim Schiesstange (dziś areszt śledczy przy ul. Kurkowej), trafiła do  Ravensbrück trafiła 10 kwietnia 1940 roku. W obozie mimo surowego zakazu kierowała życiem duchowym Polek. Znając dobrze język niemiecki pomagała pisać listy do rodzin. Współwięźniarki nazywały ją "kanonikiem". 28 lutego 1945 roku została przewieziona do obozu-umieralni (tzw. Vernichtungs- albo Abfertig-unslager) w Bergen-Belsen (transport dotarł dopiero 2 marca). Kunegunda została zakwalifikowana do tej grupy prawdopodobnie z powodu wieku (miała już wówczas 60 lat). W Bergen-Belsen zachorowała na tyfus plamisty. Zmarła 11 maja 1945 roku, tuż po wyzwoleniu obozu. Została pochowana w Begen-Belsen. W czerwcu 1982 roku w Trąbkach Wielkich nadano tamtejszej Szkole Podstawowej imię Kunegundy Pawłowskiej), Jan Regliński, Franciszek Stankowski, Paweł Damrath (pełniący obowiązki kierownika szkoły, założyciel organizacji harcerskiej), Teodor Wrzesiński, Zygmunt Kurek, Anna Burdówna  czy wspomniany już wcześniej Franciszek Preuss, zalożyciel polskiej biblioteki TCL, Paweł Bobrowski kolejarz, pełniący funkcję prezesa Związku Polaków (zmarł w obozie koncentracyjnym w Auschwitz) czy J. Walaszewski - prezes Związku Polaków.

(na podstawie książki" Zdziejów sołectwa Trąbki Wielkie" D.Dolatowski, Gdynia-Sulumin 2018)

Z HISTORII TRĄBEK

Z HISTORII TRĄBEK

ZYGMUNT KUREK

ZYGMUNT KUREK

KUNEGUNDA PAWŁOWSKA

KUNEGUNDA PAWŁOWSKA

Zegar

Imieniny

Imieniny: